Κλειστό, ιδιόκτητο ή ιδιοταγές για proprietary λογισμικό;

Ένα συχνό πρόβλημα είναι η επιλογή της ελληνικής μετάφρασης του όρου proprietary software.

Κατά την Wikipedia, proprietary software είναι

computer software on which the producer has set restrictions on use, private modification, copying, or republishing. Similar terms include “closed-source software” and “non-free software”.

Για κάποιο λόγο δεν υπάρχει προτίμηση στο «κλειστό λογισμικό» και βλέπουμε την τάση προς τον όρο «ιδιόκτητο λογισμικό».Το πρόβλημα με το ιδιόκτητο είναι ότι έχουμε μια γενική έννοια για την οποία γίνεται χρήση σε πολύ διαφορετικά πράγματα. Για παράδειγμα, τα «ιδιόκτητα δίκτυα επικοινωνιών», σε εταιρίες όπως Forthnet και HOL. Το «ιδιόκτητο δάσος», το «ιδιόκτητο διαμέρισμα».

Κατά το λεξικό στο komvos.edu.gr,

ιδιόκτητος -η -ο [iδióktitos] E5 : που τον έχει κάποιος ως ιδιωτική περιουσία: Kατοικώ σε ιδιόκτητο διαμέρισμα. [λόγ. < αρχ. ἰδιόκτητος]

Μια τρίτη επιλογή είναι το «ιδιοταγές λογισμικό» (4 αποτελέσματα από το Google). Αν ψάξουμε όμως σκέτα «ιδιοταγές» θα δούμε περισσότερα αποτελέσματα, και συγκεκριμένα χρήση όπως «ιδιοταγές τηλεφωνικό σύστημα», «ιδιοταγές PBX», «ιδιοταγές βύσμα USB», «ιδιοταγές πρωτόκολλο», η «ιδιοταγής λύση από την Texas Instruments». Δεν κατάφερα να βρω σε κάποιο λεξικό «online» τον όρο αυτό.

Τι επιλέγουμε;

Ως κοινότητα ΕΛΛΑΚ, είναι στο χέρι μας ποιος όρος θα περάσει. Για παράδειγμα, είμαστε στη διαδικασία καθιέρωσης του όρου «ιστολόγιο» και μιας σειράς άλλων όρων. Γενικά την καθιέρωση αυτή δεν την κάνουμε με οργανωμένο τρόπο με αποτέλεσμα να μην είμαστε πάντα αποτελεσματικοί.

Για τον όρο ιδιόκτητο βλέπουμε ότι γίνεται παράλληλη χρήση σε άλλα πράγματα από το proprietary. Ακόμα, και κατά το λεξικό σημαίνει κάτι άλλο. Πιστεύω ότι θα ήταν καλό να απορρίψουμε τον όρο αυτό και να κάνουμε συλλογική στροφή σε κάτι άλλο.

Ο όρος ιδιοταγής (ιδιοταγές λογισμικό) φαίνεται αρκετά καλός, είναι σε χρήση μόνο για τη μετάφραση του proprietary και ελπίζω να μην ανακαλυφθεί χρήση του σε κάτι άσχετο από το proprietary. Αν ως κοινότητα μπορούμε να δράσουμε συλλογικά, τότε θα μπορούσαμε να αλλάξουμε στον όρο αυτό.

Αν ως κοινότητα δεν μπορέσουμε να συμφωνήσουμε να δράσουμε συλλογικά στο ζήτημα αυτό, τότε η επιλογή «κλειστό λογισμικό» είναι πιστεύω μια κοινή λύση.

Η προσωπική μου επιλογή είναι να έχουμε το «ιδιοταγές λογισμικό» ως τον τεχνικό όρο για «proprietary software» ενώ να επιτρέπουμε και τη χρήση του «κλειστού λογισμικού» (σε σχέση με το ανοιχτό/ελεύθερο λογισμικό).

Φυσικά είμαι ανοιχτός σε συζήτηση.

Ενημέρωση 29Νοε2008:

Κατά το Ορόγραμμα, τεύχος 16, (Ιανουάριος/Φεβρουάριος 1996),

Στη ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΓΕΣΥ …έλα κι εσύ (K.B.)

Πρόβλημα Αρ.16

Ανάμεσα στις προτάσεις που εξέτασε το ΓΕΣΥ είναι και οι ακόλουθες:
Πρόταση Θέση του ΓΕΣΥ

proprietary=ιδιογενής                       ΟΧΙ. Δεν αφορά προέλευση ( -γένεια),
αλλά κυριότητα. Τίθεται υπό διερεύ-
νηση η απόδοση:
proprietary=ιδιοκτησιακός,   ιδιοκυ-
ριότητας.

Ενημέρωση 30Νοε2008:

Ύστερα από επικοινωνία με την Ελληνική Εταιρία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ) και τον κ. Βαλεοντή, έλαβα την παρακάτω διευκρίνηση για τη μετάφραση του όρου proprietary στα ελληνικά.

Το επίθετο proprietary στα τυποποιητικά κείμενα (Ευρωπαϊκά και Διεθνή πρότυπα, EN, ISO, IEC, …) μας απασχόλησε για χρόνια στη ΜΟΤΟ (που είναι συλλογικό μέλος της ΕΛΕΤΟ). Χρησιμοποιήσαμε στην αρχή, αλλά εγκαταλείψαμε αργότερα, την απόδοση ιδιόκτητος. Χρησιμοποιήσαμε για κάποιο διάστημα την απόδοση ιδιογενής, αλλά και αυτή – την συζητήσαμε και στο Συμβούλιο της ΕΛΕΤΟ – δεν μας ικανοποίησε και την αντικαταστήσαμε με το ιδιοταγής (για ένα διάστημα δίναμε στη Βάση και τα δύο ως συνώνυμα πριν εγκαταλείψουμε οριστικά το ιδιογενής).
Το κύριο χαρακτηριστικό των εννοιών που χαρακτηρίζονται – τουλάχιστον στο συγκείμενο της τυποποίησης – ως proprietary είναι το ότι δεν υπακούουν σε πρότυπο (διαθέσιμο στο κοινό) δηλαδή σε κοινές δημόσιες απατήσεις π.χ. εθνικό πρότυπο όπως το ΕΛΟΤ, περιφερειακό πρότυπο όπως τα Ευρωπαϊκά, ή διεθνές πρότυπο όπως τα ISO, IEC, αλλά υπακούουν σε ίδ-ι-ες (δικές τους, ιδιωτικές – όχι δημόσιες – απαιτήσεις). Σε αυτό το συγκείμενο, λοιπόν, το proprietary λειτουργεί με αντίθετό του το επίθετο standard,  δηλαδή: standard Aproprietary A (οτιδήποτε είναι αυτό το A) αν το Α υπακούει σε πρότυπο (τάσσεται υπό τις προδιαγραφές προτύπου) ή υπακούει σε ίδιες (καθαρά δικές του) απαιτήσεις. Υιοθετήσαμε, λοιπόν, το ζευγάρι προτυποταγήςιδιοταγής (προτυποταγές Α – ιδιοταγές Α). Εκτός από τις έννοιες όμως «standard» και «proprietary» συναντήσαμε να χρησιμοποιούνται και οι αντιφατικές τους «non-standard» και «non-proprietary», δηλαδή τον όρο non-standard ως συνώνυμο του όρου proprietary και τον όρο non-proprietary ως συνώνυμο του όρου standard (φυσικά μιλάμε για το ίδιο συγκείμενο, γιατί το standard σε άλλα συγκείμενα αποδίδεται ορθά ως πρότυπος ή τυπικός). Χρησιμοποιούμε, λοιπόν, κατ’ αντιστοιχίαν και τους όρους απροτυποταγής και ανιδιοταγής. Ώστε, για τη ΜΟΤΟ και για τα ελληνικά τηλεπικοινωνιακά πρότυπα έχουν πλέον οριστικοποιηθεί οι αποδόσεις:
standard – proprietary ==> προτυποταγήςιδιοταγής
non-standard – non-proprietary ==> απροτυποταγήςανιδιοταγής
Με μια αναζήτηση στη Βάση TELETERM (www.moto-teleterm.gr) και με «τμήμα» όρου αναζήτησης «proprietary» (μην έχοντας νυγματίσει ότι είναι ολόκληρη λέξη και έχοντας νυγματίσει να αναγραφούν και οι πηγές) θα λάβετε έναν πίνακα με 76 λήμματα που περιλαμβάνουν (στον αγγλικό όρο) τη λέξη proprietary αλλά και τη λέξη non-proprietary
Κάπου θα δείτε ότι έχει «ξεφύγει» το ιδιογενής, θα το διορθώσω όμως, γι αυτό αγνοήστε το.
Επομένως, στην ερώτησή σας απαντώ ότι το proprietary software αναμφίσημα μπορεί να αποδοθεί ως ιδιοταγές λογισμικό.

Permanent link to this article: https://blog.simos.info/%ce%ba%ce%bb%ce%b5%ce%b9%cf%83%cf%84%cf%8c-%ce%b9%ce%b4%ce%b9%cf%8c%ce%ba%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%bf-%ce%ae-%ce%b9%ce%b4%ce%b9%ce%bf%cf%84%ce%b1%ce%b3%ce%ad%cf%82-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-proprietary-%ce%bb/

13 comments

Skip to comment form

  1. Ο όρος ιδιοταγές (περίεργο μου το τσιμπάει ως λάθος ο ορθογράφος του Firefox) μου φαίνεται σαφώς περισσότερο περιγραφικός από το ιδιόκτητος… άλλωστε το copyright ανήκει στους εκάστοτε developers

    Να πω την πάσα αλήθεια όταν θα αναφερθώ σε ένα κείμενο σε σύγκριση με το ελεύθερο και ανοιχτό λογισμικό προτιμώ (ειδικά σε περισσότερο mainstream θέματα) τον όρο κλειστό λογισμικό… καθώς υποδεικνύει στο απλό χρήστη… το κλειστό άρα και περιοριστικό χαρακτήρα που συνοδεύει σε απόλυτη πλειοψηφία το ιδιοταγές λογισμικό.

  2. Ελευθέριος: Αν δεν υπάρξει συλλογική κίνηση υπέρ του ιδιοταγής (ή ιδιόκτητου), τότε φαίνεται ότι θα παραμείνουμε στον όρο «κλειστό λογισμικό».

    Φαίνεται όμως πολύ όμορφη η αντιστοιχία

    closed-source software: κλειστό λογισμικό
    proprietary software: ιδιοταγές λογισμικό

    • Γιάννης on November 29, 2008 at 15:26
    • Reply

    Θα μπορούσαν να προταθούν, αδόκιμοι ομολογουμένως, όροι όπως «πατενταρισμένο», «εξαρτημένο», «ιδιοτελές» ή «ανελεύθερο» λογισμικό. Ο κατάλογος μακρύς και προπαντός ανοικτός. Εξαρτάται, εξάλλου, ποια διάσταση θέλει να τονίσει κανείς και σε ποια συμφραζόμενα.

    • jennie on November 29, 2008 at 16:01
    • Reply

    Το κλειστό λογισμικό ακούγεται καλύτερο από όλα, αλλά προφανώς το πρόβλημα είναι ότι το proprietary software δεν είναι πάντα closed source. Άρα, όπως ειπώθηκε, μπορεί να χρησιμοποιείται, αλλά όχι ως επίσημη μετάφραση.
    Μεταξύ ιδιόκτητου και ιδιοταγούς πάντως, εγώ ψηφίζω σίγουρα ιδιόκτητο. Εν μέρει γιατί και ετυμολογικά και εννοιολογικά δεν μου κολλάει και τόσο. Κυρίως όμως γιατί, εγώ τουλάχιστον το θεωρώ θετικό το ότι το ιδιόκτητο χρησιμοποιείται και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Δημιουργεί κάποιους συνειρμούς, καταλαβαίνει κανείς τι μπορεί να σημαίνει. Το ιδιοταγές δεν θυμίζει σε κανέναν τίποτα. Για να το δούμε και λίγο χιουμοριστικά:
    – Η λίμνη Βιστωνίδα είναι ιδιοταγής.
    – Ε, και λοιπόν;

    – Η λίμνη Βιστωνίδα είναι ιδιόκτητη.
    – Κάτω τα χέρια από τη λίμνη ρε!

    Και εξάλλου το proprietary software είναι αυτό που προστατεύεται από τους νόμους περί πνευματικής “ιδιοκτησίας”.
    Κατά τα άλλα, πέτυχα και τον όρο “λογισμικό αποκλειστικής εκμετάλλευσης” σε δύο μη επίσημα κείμενα της Ε.Ε. (Και το όρο ιδιόκτητο σε ένα, αλλά επίσημο/νομοθεσία). Και έμαθα ότι το ιδιοσκεύασμα είναι νεολογισμός και επίσημη μετάφραση του proprietary medicine.

  3. Κι εγώ δεν προτιμώ το ιδιοταγές.

    Πέραν της σωστής μεταφοράς ενός όρου, σημασία έχει να περνάμε ένα μήνυμα με τη χρήση του, να καταλαβαίνει ο ακροατής τι εννοούμε. Ένας όρος δηλαδή που είναι σωστός αλλά δεν είναι άμεσα αντιληπτή η σημασία του είναι λίγο-πολύ χωρίς χρησιμότητα.

    Προσωπικά χρησιμοποιώ το “ιδιόκτητο λογισμικό”. Σε πεζό λόγο επίσης δεν έχω πρόβλημα να χρησιμοποιήσω και το “κλειστός κώδικας”.

  4. Ενημέρωσα παραπάνω την ανάρτηση με την απάντηση που έλαβα πριν λίγο από την Ελληνική Εταιρία Ορολογίας, για τη μετάφραση του όρου proprietary.

    Θα ήθελα πάρα πολύ τα σχόλιά σας.

    • Γιάννης on November 30, 2008 at 18:31
    • Reply

    Παρά την εννοιολογική αυστηρότητα η παρατήρηση του Δ. Γλέζου παραμένει ισχυρή,

    • jennie on December 1, 2008 at 10:23
    • Reply

    Η απάντηση του κ. Βαλεοντή είναι ενδιαφέρουσα, αλλά δεν με καλύπτει για δύο λόγους (τρεις με το νυγματίζω).
    1. Η ΕΛΕΤΟ ως εταιρεία τυποποίησης όλης της ορολογίας δεν μπορεί να μεταφράζει έναν όρο μόνο με βάση τη χρήση του σε κείμενα τυποποίησης, χωρίς να ελέγχει αν αυτός ο όρος χρησιμοποιείται με ακριβώς με την ίδια σημασία και σε άλλους πολύ κοντινούς κλάδους.
    2. Όντως, ένα πρότυπο δεν μπορεί να είναι proprietary. Αυτό δεν συνεπάγεται ότι το μη proprietary είναι πρότυπο. Τα αρχεία του abiword π.χ. δεν είναι proprietary, αλλά δεν είναι, ούτε φιλοδοξούν να γίνουν πρότυπο. Είναι σαν να λέμε ότι, επειδή ο άνθρωπος δεν είναι έντομο, όλα τα μη έντομα είναι άνθρωποι. Άρα, το non standard ως συνώνυμο του proprietary είναι απλά λάθος συλλογισμός.

    Πάντως το ιδιοταγής είναι η πιο αξιοπρεπής λύση αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε νεολογισμό. Το ερώτημα είναι: θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε νεολογισμό; Reuse the code δεν λένε οι προγραμματιστές; Και η γλώσσα κώδικας είναι. Χρειάζεται εμπλουτισμό, αλλά δεν βοηθάει να ξεκινάμε κάθε φορά από το μηδέν.

  5. @jennie:

    Για το (1), η εντύπωση που έχω είναι ότι δεν υπάρχει χρήση του «ιδιοταγής» για να δηλώσει έννοια άλλη από το proprietary. Αυτό από αναζήτηση στο Google. Στη βάση MOTO-TELETERM, αν κάνεις αναζήτηση για proprietary, θα εμφανίσει μια σειρά από τεχνικούς όρους (>20) που εμπεριέχουν το proprietary, με τη μετάφρασή τους.

    Για το (2), πράγματι υπάρχει ασάφεια με το γεγονός ότι κάτι δεν χρειάζεται να είναι εθνικό/διεθνές πρότυπο για να μην είναι proprietary. Αυτό που θα έλεγα εδώ είναι ότι ο τρόπος λειτουργίας του ελεύθερου λογισμικού είναι κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό ή κατανοητό, οπότε απλά μπορούμε να παρακάμψουμε την τοποθέτηση αυτή. Πιστεύω ότι η τοποθέτηση αυτή (ότι κάτι πρέπει να είναι πρότυπο για να μην είναι proprietary) δε μειώνει την ανάλυση που λάβαμε από την ΕΛΕΤΟ.

    • stoned on December 2, 2008 at 02:28
    • Reply

    Συμφωνώ με την παρατήρηση από την jennie ότι proprietary και non-standard δεν μπορεί να είναι συνώνυμα.

    Κλειστό και ανοιχτό λογισμικό δεν σημαίνουν τίποτα, εκτός αν δεχτούμε ότι είναι οι τεμπέλικες εκδοχές του κλειστού και ανοιχτού κώδικα αντίστοιχα, που σημαίνουν κάτι. Επειδή μιλάμε για ορολογία.

    Η έμπνευση για το ιδιογενής όπως και το ιδιοταγής, ίσως να προέρχεται
    από τα ομοιοκατάληκτα ουσιαστικά ομογενής, νομοταγής. Το ιδιογενές
    είναι ατυχής όρος, η απόρριψή του ήταν καλή ιδέα.

    Το ιδιοταγής, όπως και το προτυποταγής (η πρόταση για τη μετάφραση του
    standard) είναι εξίσου ατυχείς προτάσεις. Το προτυποταγής γενικά δεν
    είναι κακός νεολογισμός, λεκτικά αποτυπώνει ορθά μια ιδιότητα σε ένα
    ουσιαστικό, το οποίο όμως υποτίθεται ότι έχει κάποιο βαθμό αυτονομίας,
    άρα δεν ταιριάζει για το λογισμικό. Δηλαδή η γενική ένσταση είναι ότι
    συνήθως τα λήγοντα σε -ταγής προϋποθέτουν πρόθεση και βούληση, δηλαδή χαρακτηρίζουν πρόσωπα. Λέμε νομοταγής, αλλά νομότυπες διαδικασίες. Όχι ότι βρήκα και άλλα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό, αλλά αν κάποιος βρει παραδείγματα που τον αναιρούν, έχει καλώς.

    Ακόμη όμως και αν υποθέσουμε ότι ο όρος θα μπορούσε να καλύψει και
    αφηρημένα ουσιαστικά, (όπως καλύπτει για παράδειγμα το ιδιοτελές), το ιδιοταγές και πάλι δεν θα ήταν κατάλληλο αφού παρακάμπτει το κύριο πρόβλημα που θέτει ο όρος proprietary, το πρόβλημα της ιδιοκτησίας ή αποκλειστικής κυριότητας δικαιωμάτων στο λογισμικό, το οποίο πρακτικά είναι ένα πρόβλημα κατοχής. Δηλαδή η απόδοση του όρου ιδιοταγές για το proprietary στο λογισμικό εκτός από ατυχής θα ήταν και άστοχη.

    Τα αποτελέσματα του google για τον συγκεκριμένο όρο δεν έχουν σημασία,
    αλλά ανεξάρτητα από αυτό, το ιδιοταγές δεν μεταφράζεται μονοσήμαντα ή
    ετυμολογικά στο proprietary. Αν προτιμηθεί αυτό ή κάποιος άλλος
    όρος που θα παρακάμπτει το ζήτημα των ιδιοκτησιακών περιορισμών, οι
    επιπτώσεις θα θίξουν μακροπρόθεσμα τις ελληνόφωνες κοινότητες του
    ελεύθερου λογισμικού.

    Tο ιδιόκτητο αφορά πράγματα, απτά αντικείμενα, δεν εφαρμόζεται σε
    αφηρημένες διεργασίες. O όρος ιδιοκτησιακό λογισμικό βρίσκεται πιο
    κοντά στο πρόβλημα και δίνει και την κατάλληλη χροιά

    • nikosx on December 5, 2008 at 01:08
    • Reply

    Διαφωνώ και εγώ με την χρήση του όρου, με καλύπτει η τοποθέτηση του Γλέζου
    Επίσης:
    Ας μην ξεχνάμε οτι και το ανοικτό
    λογισμικό είναι ιδιόκτητο λογισμικό ανοικτού κώδικα με ελεύθερη άδεια
    χρήσης. Άρα; είναι και “ιδιοταγές” λογισμικό;

    • Γιώργος on December 5, 2008 at 18:59
    • Reply

    Καταρχάς, το «ιδιοταγές» δεν υπάρχει στο ΛΚΝ του Τριανταφυλλίδη στο http://www.greek-language.gr, το οποίο αποτελεί ένα μεγάλο μείον, κατά τη γνώμη μου. Αν μη τι άλλο, διότι δεν μπορείς να παραπέμψεις εκεί κάποιον που δεν αντιληφθεί με την πρώτη τη σημασία της λέξης.

    Επίσης, το «proprietary» είναι το επίθετο του ουσιαστικού «property» == «ιδιοκτησία», άρα η φυσιολογική του μετάφραση θα ήταν το «ιδιόκτητος».

    Φυσικά, συμφωνώ κι εγώ με την άποψη του Δημήτρη Γλέζου ότι το «ιδιόκτητο» είναι πιο κατανοητή λέξη από όλους.

    Όσον αφορά την απάντηση της ΕΛΕΤΟ, έχω να παρατηρήσω ότι αν και λένε πως «εγκαταλείψαμε την απόδοση ιδιόκτητος», δεν αναφέρει το γιατί, ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί η απόφασή τους.

    Τέλος, θα εκτιμούσα μία ετυμολογική ανάλυση της λέξης «ιδιοταγές», διότι εκ πρώτης ανάγνωσης δεν μπορούσα να καταλάβω το νόημά της επουδενί. Το μόνο επίθετο στο ΛΚΝ Τριανταφυλλίδη με κατάληξη «-ταγής» είναι το «νεοταγής», που σημαίνει νεοσύλλεκτος, όχι και τόσο σχετικό με αυτό που συζητάμε. Αν το «-ταγής» έχει να κάνει με την «ταγή» == «τροφή», τότε το «ιδιοταγές λογισμικό» _ίσως_ σημαίνει το λογισμικό που το χρησιμοποιεί η ίδια εταιρεία/κοινότητα που το παράγει (κάτι σαν το «eat your own dog food»), το οποίο μπορεί να ισχύει τόσο για ελεύθερο όσο και για proprietary λογισμικό.

    Η γνώμη μου είναι «ιδιόκτητο λογισμικό», λοιπόν.

    • Πέτρος on April 7, 2011 at 22:11
    • Reply

    μήπως ιδιοπαγές, ίσως και ιδιόχρηστο;

Leave a Reply to nikosxCancel reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.